1 HAZİRAN DÜNYA SÜT GÜNÜ
Süt ve süt grubu besinler başta çeşitli memeli hayvanlardan (inek,
koyun, keçi, manda) sağlanan süt ile yoğurt, peynir, kefir, dondurma vb. sütlü
tatlılar ve süttozu gibi sütten yapılan ürünlerdir. Süt ve ürünleri yüksek kalitede
protein, kalsiyum, fosfor, çinko, B1(tiamin), B2 (riboflavin), B6, B12 ve
niasin olmak üzere birçok besin ögesi için önemli kaynaktır. A, D, E ve K
vitaminleri süt yağında bulunur. Süt yağına sarımsı rengi veren içerisindeki
karotenoidler ve floresan rengini veren riboflavindir. Süt yağı azaldıkça yağda
çözünen vitamin içeriği de azalır. Zenginleştirilmemiş sütte D vitamin çok
düşük düzeydedir.
Başta çocuklar ve gençler, doğurganlık çağındaki kadınlar ve yaşlılar
olmak üzere tüm yaş grubundaki bireylerin süt ve ürünlerini her gün tüketmesi
gerekmektedir.
Süt ve ürünleri grubunda yer alan yiyecekler, kalsiyumundan zengin
olmaları nedeniyle özellikle çocuk ve adolesanlarda kemiklerin ve dişlerin
sağlıklı gelişmesi, yetişkinlerde ise kalp-damar hastalıkları, inme, yüksek
tansiyon, Tip II diyabet, osteoporoz, kolon kanserinden korunmada ve vücut
ağırlığının yönetiminde önemlidir. Süt ve ürünlerinin yanı sıra balıklar
(özellikle kılçığı ile beraber yenilenler), koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam
tahıl ürünleri, pekmez, zenginleştirilmiş bazı yiyecekler, badem ve kuru
baklagiller de belirli bir miktar kalsiyum içerir, ancak bunlardan sağlanan
kalsiyumun vücutta kullanımı süte göre daha sınırlıdır.
Süt ve süt ürünleri doymuş yağ asitleri ve kolesterol içerir. Yağ ve
kolesterol alımının diyette sınırlandırılması gereken kişilerin; yağ miktarı
azaltılmış veya yağsız süt, yoğurt ve peynirleri tercih etmeleri gerekir.
Yağsız veya az yağlı süt ve ürünlerinin tercih edilmesi, tam süt ve
ürünlerindeki aynı besin ögelerini sağlar, daha az doymuş yağ asitleri içerir,
bu nedenle de daha az enerji sağlar.
Çiğ süt ve pastörize edilmemiş sütlerden yapılan peynir ve benzeri
besinler Brusellozis hastalığına neden olacağından sokakta satılan kaynağı
bilinmeyen sütler tüketilmemeli,
ambalajlı pastörize veya UHT (uzun ömürlü) süt tercih edilmelidir.
Bazı bireyler, alerji, süt şekeri olan laktoza karşı duyarlılık (laktoz
intoleransı) nedeniyle veya yanlış inançlarından dolayı süt tüketmezler. Laktoz
duyarlılığı olan bireyler için, düşük laktoz içeren süt veya laktozsuz süt
ürünleri bulunmaktadır. Alerji veya duyarlılık durumunda hekim ve diyetisyen
ile görüşülmelidir.
Her gün, çocukların, adölesan dönemi gençlerin, gebe ve emzikli
kadınlarla menopoz sonrası kadınların 2–4
porsiyon, yetişkin bireylerin 2,5-3
porsiyon süt ve ürünlerini tüketmeleri gerekmektedir. (Bir kupa (240 ml)
süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğünde (60 gr) peynir bir
porsiyondur).Günde bir porsiyon süt, bir porsiyon yoğurt ve bir porsiyon peynir
olabildiği gibi tolerans durumuna göre eşdeğeri tüketimler olabilmektedir.
Her yaştan insanın, ama özellikle çocukların sağlığı için vazgeçilmez
temel besin kaynağı süt ve süt ürünleri (yoğurt, peynir) tüketimi, ülkemizde
düşük düzeylerde seyretmektedir.
Türkiye Sağlık ve Beslenme Araştırması
(TBSA) 2017 verilerine göre
*Kişi başı süt tüketimi günlük 34.5 ml, yıllık 12.5 L’dir.
*Kişi başı yoğurt tüketimi günlük 112.7 g, yıllık 41.1
kg’dır.
*Kişi başı peynir tüketimi 39.0 g, yıllık 14.2 kg’dır.
Günlük süt tüketiminin artırılması önemlidir.
Her gün, çocukların, adölesan dönemi gençlerin, gebe ve
emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 2–4 porsiyon, yetişkin
bireylerin 2,5-3 porsiyon süt ve ürünlerini tüketmeleri gerekmektedir.
UZM. DYT. F.YASEMİN ALTUNAY KUŞCU
GÜLHANE E.A.H. BİRİM
SORUMLUSU